Schaarste in voedsel, tijd en geld
Schaarste. Vaak wordt hiermee een gebrek aan voedsel, geld of tijd bedoeld. In mijn baan in het sociaal domein is schaarste een boeiende term. Wat is het effect van schaarste? Hoe richten mensen hun leven in als ze schulden hebben en/of rond moeten komen van een minimaal inkomen? Jij hebt misschien ook wel geldzorgen, of perioden van (relatieve) armoede gekend.
Uit vele onderzoeken blijkt dat de intelligentie van mensen in schaarste daalt met ongeveer 15 IQ-punten (!!). Zorgen nemen zoveel hersencapaciteit in beslag dat je minder intelligente beslissingen neemt. Overleven op de korte termijn. Gaten met gaten vullen. Bijvoorbeeld leningen afsluiten, rente moeten betalen en daarmee nog meer schulden maken.
Ook organisaties werken in schaarste: tijd, geld, efficiency. En ook organisaties blijken door schaarste keuzes te maken die verkeerd uitpakken (zie het boek: Schaarste). Bijvoorbeeld efficiency zo sterk invoeren dat agenda’s of productieprocessen vastlopen, dingen worden uitgesteld die vervolgens extra tijd vragen of extra kosten veroorzaken. En zo voort. Organisaties worden geleid door mensen nietwaar, het is hetzelfde principe.
Kortom: schaarste doet pijn, en schaarste heeft grote gevolgen.
Schaarste in waardering en aandacht
Is er nog meer schaarste dan in voedsel, geld of tijd? Ja. Ik zie nog meer schaarste. Ik zie schaarste in waardering en erkenning. Ik zie weinig aandacht en warmte. Je zou kunnen zeggen: we creëren schaarste in liefde. Jij herkent dit ook, dat weet ik zeker.
Periodes, of het nu in je jeugd is of in je werk, dat je je minder gesteund en gewaardeerd hebt gevoeld. Misschien heb je een relatiebreuk meegemaakt of ontslag: weinig waardering (meer) tussen partners of werkgever & werknemer en gevoelens van afwijzing voor wie jij bent en waar je voor staat. Het kunnen intense rouwperiodes zijn.
Periodes van schaarste waarin je gedachten en gevoelens zo bezet zijn, misschien ben je dan ook wel minder intelligent? (Een ideetje voor een onderzoek?) En mijn ervaring is: periodes van schaarste brengen overtuigingen, normen, waarden. Die kúnnen enthousiasmerend en inspirerend zijn. Maar die kunnen óók pijnlijk en angstig zijn. Er kan schade zijn ontstaan waardoor je jezelf beschermt tegen pijn: dat nooit meer.
Kortom: schaarste doet pijn, en schaarste heeft grote gevolgen.
Nog meer effecten van schaarste
Nog meer voorbeelden? Ik zie ze dagelijks om me heen. En soms doe ik het zelf ook. Geen hulp vragen omdat je vindt dat je het zelf moet doen. Juist veel hulp vragen, omdat je gelooft dat je het zelf niet kan. Je mond houden omdat je bang bent voor kritiek. Je mond open doen omdat je gezien wil worden. Kennis niet delen, omdat een ander er zijn voordeel mee kan doen ten koste van jou of jouw organisatie. Leedvermaak over of ruzies tussen mensen of organisaties.
Mijn stelling is dat dit soort gedrag allemaal voortkomt uit (het denken in of het ervaren van) schaarste. Dat we de negatieve ervaring hebben dat er niet genoeg tijd en geld, niet genoeg aandacht en erkenning en liefde is voor iedereen. En dat dit gedrag grote gevolgen heeft voor wie we zijn als mens en welke organisaties we bouwen.
Ik geloof dat het anders kan. En jij?
Bronnen:
– Onderzoeksrapport Weten is nog geen doen (2017) van Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid
– Het boek ‘Schaarste’ (2013) van econoom Mullainathan en psycholoog Shafir