Nieuwe kijk op Schaarste – deel 1
3 maart 2019
Schaarste. Vaak wordt hiermee een gebrek aan voedsel, geld of tijd bedoeld. In mijn baan in het sociaal domein is schaarste een belangrijke term. Hoe richten mensen hun leven in als ze schulden hebben en/of rond moeten komen van een minimaal inkomen? Jij hebt misschien ook wel geldzorgen, of perioden van (relatieve) armoede gekend. Weet jij wat de impact van schaarste is?
Ongerustheid, zorgen en stress, ze nemen zoveel hersencapaciteit in beslag dat je minder intelligente beslissingen neemt. Uit onderzoeken blijkt dat de intelligentie van mensen in schaarste daalt met ongeveer 15 IQ-punten (!!). Overleven op de korte termijn. Gaten met gaten vullen. Mensen sluiten bijvoorbeeld leningen af, moeten daar rente over betalen en maken zo nog meer schulden.
Ook organisaties werken in schaarste: tijd, geld, efficiency. En ook organisaties blijken door schaarste keuzes te maken die minder goed uitpakken (zie het boek: Schaarste). Bijvoorbeeld efficiency zo sterk invoeren dat agenda’s of productieprocessen vastlopen, dingen worden uitgesteld die vervolgens extra tijd vragen of extra kosten veroorzaken. En zo voort, en zo verder. Organisaties worden geleid door mensen nietwaar, het is hetzelfde principe.
Kortom: schaarste doet pijn en schaarste heeft grote gevolgen.
Is er nog meer schaarste dan in voedsel, geld of tijd? Ja. Ik zie nog meer schaarste. Ik zie schaarste in waardering en erkenning. Ik zie weinig aandacht voor elkaar. Ik zie gebrek aan warmte. Je zou kunnen zeggen: we creëren schaarste in liefde. Jij herkent dit ook, dat weet ik zeker.
Periodes, of het nu in je jeugd is of in je werk, dat je je minder gesteund en gewaardeerd hebt gevoeld. Misschien heb je een relatiebreuk meegemaakt of ontslag: weinig waardering (meer) tussen partners of werkgever & werknemer en gevoelens van afwijzing voor wie jij bent en waar jij voor staat. Het kunnen intense rouwperiodes zijn.
Periodes van dergelijke schaarste waarin je gedachten en gevoelens zo bezet zijn, misschien ben je dan ook wel minder intelligent? (Een ideetje voor een onderzoek?) En mijn ervaring is: periodes van schaarste brengen overtuigingen, normen, waarden. Die kúnnen enthousiasmerend en inspirerend zijn. Je kan bijvoorbeeld heel hard gaan werken of vechten om uit die schaarste te komen en bruisen van strijdlust. Maar die overtuigingen kunnen óók pijnlijk en angstig zijn. Er kan schade zijn ontstaan waardoor je jezelf beschermt tegen pijn: dat nooit meer.
Kortom: schaarste doet pijn en schaarste heeft grote gevolgen.
Nog meer voorbeelden? Ik zie ze dagelijks om me heen. En soms doe ik het zelf ook. Geen hulp vragen omdat je vindt dat je het zelf moet doen. Juist veel hulp vragen, omdat je niet gelooft dat je het zelf kan. Je mond houden omdat je bang bent voor kritiek. Je mond open doen omdat je gezien en gehoord wil worden. Kennis niet delen, omdat een ander er zijn voordeel me kan doen ten koste van jou of jouw organisatie. Leedvermaak over of ruzies tussen mensen of organisaties.
Mijn stelling is dat dit soort gedrag allemaal voortkomt uit (het denken in of het ervaren van) schaarste. Dat we de negatieve ervaring hebben dat er niet genoeg tijd en geld, niet genoeg aandacht en erkenning en liefde is voor iedereen. En dat dit gedrag grote gevolgen heeft voor wie we zijn als mens en welke organisaties we bouwen.
Ik geloof dat het anders kan. Jij?
Lees binnenkort blog Schaarste – deel 2
Bronnen:
– Onderzoeksrapport Weten is nog geen doen (2017) van Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid
– Het boek ‘Schaarste’ (2013) van econoom Mullainathan en psycholoog Shafir